Akt własności ziemi a ustalenie prawa własności nieruchomości

Pomimo upływu kilkudziesięciu lat od uchwalenia ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, istnieją na rynku nieruchomości rolne, które nie posiadają założonej księgi wieczystej, a jedynym dokumentem świadczącym o własności jest akt własności ziemi (AWZ).

Szukasz numeru księgi wieczystej?
Znajdź go na podstawie adresu nieruchomości lub numeru działki:
Wejdź na Ksiegiwieczyste.pl
Sprawdź, jakie to proste!

Kiedy i na jakich zasadach wydawano AWZ

Akt własności ziemi (AWZ) to dokument wydawany w formie decyzji na mocy ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, przez nieistniejący już organ prezydium rady powiatowej, stwierdzający nabycie nieruchomości rolnych na własność.

Na mocy cytowanej ustawy nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych i znajdujące się w dniu wejścia w życie ustawy w samoistnym posiadaniu rolników z dniem wydania orzeczenia stały się z mocy prawa własnością tych rolników, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku.

Również rolnicy, którzy do dnia wejścia w życie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, posiadali nieruchomości jako samoistni posiadacze nieprzerwanie od lat pięciu, stali się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, pomimo że nie zachodziły warunki określone wyżej. Jeżeli jednak uzyskali posiadanie w złej wierze, nabycie własności następowało tylko wtedy, gdy posiadanie trwało, co najmniej przez lat dziesięć.

Jednocześnie, ustawodawca mając na uwadze uporządkowanie stanu posiadania i uregulowanie stosunków własnościowych na polskiej wsi w okresie powojennym, w tej samej ustawie postanowił, że ostateczne decyzje stwierdzające nabycie własności nieruchomości stanowią podstawę do ujawnienia nowego stanu własności w księdze wieczystej oraz w ewidencji gruntów (Art. 15 ustawy z dnia 26 października 1971 r.).

Przeczytaj: Zasiedzenie nieruchomości w dobrej i złej wierze – co to oznacza?

Akt własności ziemi a księga wieczysta

Z uwagi na znaczny upływ czasu, a zwłaszcza i uchylenie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych na podstawie przepisów Art. 4 ustawy z dnia 26 maca 1982 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U. 1982 r. Nr 11 poz. 81), nasuwa się pytanie, czy jest możliwe założenie księgi wieczystej dla nieruchomości, których jedynym dokumentem świadczącym o prawie własności do gruntów jest akt własności ziemi.

Na gruncie dotychczasowych interpretacji prawnych można stwierdzić, że pomimo uchylenia przepisów ustawy, decyzje stwierdzające nabycie własności nieruchomości zachowały swoją moc prawną i jako takie stanowią podstawę do ujawnienia stanu własności w księdze wieczystej oraz w ewidencji gruntów.

Ustawodawca uchylając ustawę z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, pozostawił w mocy nabytą na jej podstawie własność nieruchomości oraz związane z tym nabyciem skutki prawne określone w Art. 5, 6, 8-11. Z powyższego wynika, że w sytuacji, gdy nieruchomość nie posiada założonej księgi wieczystej, a jedynym dokumentem świadczącym o własności nieruchomości jest akt własności ziemi, to dokument ten może stanowić podstawę do założenia księgi wieczystej.

Na uwagę zasługuje również orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1999 r. sygn. III CKN 603/98, w którym stwierdzono, że z dniem 1 stycznia 1992 r. wyłączona jest zarówno administracyjna, jak i sądowa kontrola aktów własności ziemi wydanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U. 1971 r. Nr 27 poz. 250 ze zm.).

Takie orzeczenie Sądu Najwyższego oznacza również wyłączenie kontroli przez sąd wieczystoksięgowy. W myśl powyższego orzeczenia treść księgi wieczystej z chwilą ujawnienia w niej prawa własności na podstawie aktu własności ziemi jest zgodna z rzeczywistym stanem prawnym.

Udowodnienie prawa własności do nieruchomości może się komplikować w przypadkach, w których osoby, na które zostały orzeczone akty własności ziemi już nie żyją, a udowodnienie własności ziemi uzyskanej na prawie aktu własności ziemi spoczywa na sądach.

Przeczytaj: Mieszkania spółdzielcze na gruncie o nieuregulowanym stanie prawnym

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.
2. Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U. 1982 r. Nr 11 poz. 81.

Zdjęcie: Unsplash.com